Η σημασία των επικοινωνιών και του Ηλεκτρονικού Πολέμου είναι καθοριστική διαχρονικά και οι επιχειρήσεις κατά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 ανέδειξαν με ιδιαίτερη ένταση τα προβλήματα που μπορούν να προκύψουν όταν αυτές οι δυνατότητες είναι ανεπαρκείς ή αποδιοργανωμένες. Παρακάτω παρουσιάζεται συνοπτικά η σημασία τους και τα κύρια διδάγματα που προκύπτουν:
1. Ο Ρόλος των Διαβιβάσεων στη Διοίκηση και Έλεγχο
Η επίγνωση καταστάσεως, η διοίκηση και ο έλεγχος των στρατιωτικών δυνάμεων βασίζονται στη δυνατότητα ταχείας, ασφαλούς και αξιόπιστης επικοινωνίας. Οι διαβιβάσεις αποτελούν τη «ραχοκοκαλιά» αυτού του συστήματος. Στην περίπτωση της Κύπρου η Εθνική Φρουρά (ΓΕΕΦ) διέθετε υποτυπώδεις διαύλους επικοινωνίας, με ελάχιστες δυνατότητες σε ψηφιακή ασφάλεια, συντονισμό Μονάδων και επεξεργασία πληροφοριών. Σε κρίσιμες στιγμές οι Μονάδες δεν λάμβαναν εντολές ή λάμβαναν αντικρουόμενες οδηγίες λόγω διακοπής επικοινωνίας. Παράδειγμα τρανταχτό κατά την επιχείρηση της τουρκικής απόβασης, η καθυστέρηση στη μετάδοση πληροφοριών που είχε ως αποτέλεσμα αργοπορημένες ή λανθασμένες αποφάσεις.
Δίδαγμα: Χωρίς άρτιο και αξιόπιστο δίκτυο επικοινωνίας, η διοίκηση χάνει την ικανότητα έγκαιρης εκτίμησης της κατάστασης και αποδοτικής διαχείρισης των δυνάμεων.
2. Ασφάλεια Επικοινωνιών:
Κατά την εισβολή οι ελληνικές επικοινωνίες γινόταν με ανοιχτές γραμμές ή ανασφαλή ασύρματα μέσα, γεγονός που επέτρεπε την παρακολούθηση ή παρεμβολή τους από τουρκικές Μονάδες ή από τρίτους. Δεν υπήρχαν επαρκή κρυπτοσυστήματα και οι βασικές εντολές δίνονταν ανοικτά μέσω ασυρμάτου, τηλεφώνου ή πολιτικού δικτύου.
Δίδαγμα: Η ασφάλεια των επικοινωνιών είναι ουσιαστική όχι μόνο για την απόκρυψη των σχεδίων αλλά και για την ίδια την επιβίωση Μονάδων στο πεδίο της μάχης.
3. Διακλαδική Συνεργασία
Ένα από τα σοβαρότερα μειονεκτήματα της ελληνικής και κυπριακής πλευράς ήταν η έλλειψη ενιαίου δικτύου διαβιβάσεων μεταξύ Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας και μεταξύ της ΕΛΔΥΚ και της Εθνικής Φρουράς. Αυτό οδήγησε σε καθυστερήσεις στον συγχρονισμό ενεργειών και ασυμβατότητα μέσων (συνέπειες από την έλλειψη τυποποίησης, πανσπερμία υλικού). Οι τουρκικές δυνάμεις, αντίθετα, λειτούργησαν υπό ενιαίο διακλαδικό σύστημα διοίκησης, με συνδυασμένη υποστήριξη από την Αεροπορία και το Ναυτικό τους.
Δίδαγμα: Ο εκσυγχρονισμός των διαβιβάσεων πρέπει να προβλέπει διαλειτουργικότητα, τυποποίηση και ενοποίηση σε επίπεδο Κλάδων Ενόπλων Δυνάμεων.
4. Τακτικές Επικοινωνίες στο Πεδίο Μάχης :
Οι διοικητές μικρών Μονάδων (Λοχαγοί, Διοικητές πυροβολαρχιών) συχνά δεν διέθεταν επαρκείς - αξιόπιστους φορητούς ασυρμάτους ή δεν ήταν εκπαιδευμένοι στη χρήση τους. Υπήρξαν περιπτώσεις όπου Μονάδες αποκόπηκαν, επειδή δεν κατάφεραν να ενημερώσουν ή να συντονιστούν με τις ανώτερες διοικήσεις. Συγκεκριμένα η ΕΛΔΥΚ διέθετε Σ/Α VRC-34 (GRC-9 επί οχήματος) για επικοινωνία με τα Τάγματά της, τα οποία διέθεταν VRC-10 για επικοινωνία με τους Λόχους τους και PRC-6 στο εσωτερικό των Λόχων. Όσοι Σ/Α ήταν επί οχημάτων, έπαυσαν να λειτουργούν όταν καταστράφηκαν τα οχήματα.
Οι Μονάδες του ΓΕΕΦ (κυρίως ΔΒ και ΠΒ) διέθεταν μεν τους σύγχρονους Σ/Α RACAL τύπου TRA-932, TRA-922 (Σ/Α όπως οι γνωστοί TRA-931 και TRA-921 αλλά με προτοποθετημένα κανάλια, αντί για χειροκίνητη επιλογή συχνότητας) και τους TRA-906. Όμως υπήρχε άγνοια στο χειρισμό τους από τους εφέδρους, με συνέπεια είτε την μή χρήση τους, είτε τη δημιουργία προβλημάτων σε φίλια δίκτυα.
Δίδαγμα: Η επιτυχία ή αποτυχία στο πεδίο μάχης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα των τακτικών μονάδων να εξασφαλίσουν και διατηρήσουν την επικοινωνία υπό πίεση και σε εχθρικό περιβάλλον.
5. Επιχειρήσεις Πληροφοριών και Ηλεκτρονικού Πολέμου
Δεν υπήρχε οργανωμένος και συγκροτημένος μηχανισμός Ηλεκτονικού Πολέμου στην ελληνική/κυπριακή πλευρά (για παρεμβολές, υποκλοπές, εντοπισμό θέσεων Σ/Α αντιπάλου). Υπήρχε άγνοια της ελληνικής πλευράς σχετικά με την ηλεκτρονική διάταξη μάχης του αντιπάλου. Οι τουρκικές δυνάμεις, αν και περιορισμένα, χρησιμοποίησαν μέσα Ηλεκτρονικού Πολέμου για παρακολούθηση και παρεμβολή των ελληνικών δικτύων.
Δίδαγμα: Ο αξιόπιστος έλεγχος του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος είναι σήμερα τόσο κρίσιμος όσο ο έλεγχος του εδάφους, του αέρα ή της θάλασσας. Η οργάνωση αποτελεσματικού Ηλεκτρονικού Πολέμου πρέπει πάντοτε να αποτελεί προτεραιότητα.
Γενικά Συμπεράσματα
Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο απέδειξε ότι οι διαβιβάσεις δεν είναι επικουρική λειτουργία – είναι ζωτικής σημασίας παράγων για την επιβίωση των Μονάδων και την αποτελεσματικότητα των ενεργειών τους. Η τεχνολογική και οργανωτική υστέρηση στα συστήματα επικοινωνιών και Ηλεκτονικού Πολέμου μειώνει τη μαχητική ισχύ ακόμη και σε γενναίες ή αριθμητικά ισχυρές δυνάμεις. Η επένδυση σε σύγχρονα, ασφαλή, ευέλικτα, και διακλαδικά συστήματα επικοινωνίας ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ αποτελεί κύρια προτεραιότητα για κάθε στρατό που επιδιώκει να είναι επιχειρησιακά αξιόπιστος.